30.6.09

Οικολογία και εκπαίδευση - Ecology and education


Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η αγωγή τον 21ο αιώνα σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης, σε μια ύστατη προσπάθεια αφύπνισης μπροστά στην πολύπλευρη καταστροφή της φύσης. Η πολιτική απέτυχε να αναχαιτίσει αυτή την αρνητική πορεία. Οι οικολογικές οργανώσεις μπορεί να σώζουν κάποια δέντρα αλλά δεν μπορούν να προστατεύσουν όλο το δάσος. Η μόνη ελπίδα που φαίνεται ότι έχει απομείνει, είναι η προσέγγιση και η ευαισθητοποίηση της ίδιας της ψυχής του νέου ανθρώπου κάθε εθνικότητας, πράγμα που τα ορθολογιστικά προγράμματα εκπαίδευσης με το καθαρά επιστημονικό υλικό τους δεν πρόσφεραν και δεν είναι σε θέση να προσφέρουν.
Η αρχαία ελληνική μυθολογία στην οικολογική της διάσταση μπορεί με τη βοήθεια της ερμηνευτικής διαδικασίας να λειτουργήσει ως δραστικό μορφωτικό αγαθό, που θα μυήσει εξ αρχής τις επερχόμενες γενεές από την τρυφερή τους ηλικία
σε ένα σύμπαν έμψυχο, αδελφωμένο με τον άνθρωπο. Στο δρόμο για την παγκοσμιοποίηση της γνώσης και τη διαπολιτισμικότητα οι Έλληνες χρειαζόμαστε εκείνα τα πολύτιμα αρχέγονα φίλτρα παιδείας που μας ανάστησαν, να μη χαθούμε σε αυτό το μεγάλο ταξίδι ου δεν έχει επιστροφή, για μας τους ίδιους, αλλά και για τους άλλους συνταξιδιώτες – πολίτες του κόσμου.
6.1 Προτάσεις

Μια συστράτευση των δυνάμεων για τη σωτηρία του περιβάλλοντος (δηλαδή για το ίδιο το πλαίσιο ζωής) πρέπει να υπάρχει, και να αξιοποιηθούν ποικίλα μέσα γι’ αυτό το σκοπό. Πολύτιμα όπλα είναι αυτά της παιδείας. Οι σύγχρονοι Οδυσσείς μπορούν να μετατρέψουν το άρμα της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας σε δούρειο ίππο, για την προώθηση ανθρωπιστικών αξιών, για μια παγκοσμιοποίηση των κλασικών μορφωτικών αγαθών.
Η διαμόρφωση της οικολογικής συνείδησης είναι το ζητούμενο παρά ποτέ άλλοτε. Η περιβαλλοντική αγωγή και εκπαίδευση ως συστηματική διαφώτιση και καλλιέργεια της οικολογικής συνείδησης έχει ως σκοπό και στόχο να προετοιμάσει το έδαφος για μια οικολογική φιλική συμπεριφορά και δράση.
Η ελληνική μυθολογία ως κλασικό μορφωτικό αγαθό έχει πολλά να προσφέρει και προς αυτήν την κατεύθυνση καθώς δεν υπάρχει σ’ αυτήν την κατεύθυνση καθώς δεν υπάρχει σ’ αυτήν η αυστηρότητα και η απόσταση, η ακινησία και η υποταγή που συναντάμε σε άλλες μυθολογίες ή θρησκείες. Προβάλλεται η χάρη της ζωής, το φως, η ομορφιά, η δράση. Πολύ αδρή είναι και η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον άνθρωπο και στη φύση, αλλά και στο θεό και τη φύση, ώστε συχνά αυτές οι διακρίσεις να σβήνουν εντελώς, ιδίως μέσα στο προσφιλές μυθολογικό παιχνίδι της μεταμόρφωσης σε όλα τα επίπεδα της κοσμικής ύπαρξης και των δημιουργημάτων του νου: Θεός, άνθρωπος και φύση είναι σε τελευταία ανάλυση η ίδια ουσία, που ζει την περιπέτειά της για πάντα, ανάμεσα στο θαύμα και το θαυμασμό, δηλαδή στα θεμέλια της φιλοσοφικής σκέψης. Ο κόσμος ο μυθολογικός που συνυφαίνεται με τον πραγματικό (και το αντίστροφο) είναι ο κόσμος της αρμονίας και του φωτός, της σύνθεσης του διονυσιακού με το απολλώνιο, ο οίκος ο έμψυχος του ανθρώπου. Ο κόσμος ο μικρός ο Μέγας που λέει και ο ποιητής.
Η σύλληψη ενός παιδαγωγικού σχεδίου που θα χρησιμοποιεί την ελληνική μυθολογία στην οικολογικής της διάσταση, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη θεμελίωση της οικολογικής συνείδησης, μέσα από την καλλιέργεια συναισθηματικής εγγύτητας προς τα πράγματα και πρωτίστως προς την περιβάλλουσα φύση. Ένα δίχτυ συναισθημάτων είναι ανάγκη να απλωθεί πάνω στον αντικειμενικό κόσμο, που θα του φέρει πιο κοντά μας και θα βοηθήσει στο να ξανακερδιθεί σε κάποιο βαθμό η άδολη ματιά προς τη φύση.
Το προσφερόμενο μυθολογικό υλικό, μπορεί να αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως. Μπορούν να υπάρξουν οι εξής διακρίσεις:
Πρόκειται πρώτα απ’ όλα για στερεότυπες απεικονίσεις – προσωποποιήσεις ιδεών, αξιών, φυσικών στοιχείων ακόμη και χαρακτηριστικών τοπίων (π.χ. η Δίκη, η Δήμητρα που κρατά το στάχυ, η προσωποποίηση του Πηνειού …). Με τη συμβολική τους στάση και γενικότερα με το μυθολογικό εξοπλισμό τους αυτές οι απεικονίσεις μεταδίδουν με πλαστικότητα και προπαντός με αμεσότητα και ποιητικότητα το ανάλογα μήνυμα. Άλλη κατηγορία μπορούν να θεωρηθούν οι αφηγηματικές – καλλιτεχνικές παραστάσεις που αποτυπώνουν, απολυτοποιούν και προβάλλουν χαρακτηριστική στιγμή της δράσης (π.χ. ο Τυφών καθώς κατακεραυνώνεται από το Δία, με προβαλλόμενο μήνυμα την ανάγκη για επικράτηση της τάξης στα άναρχα και καταστρεπτικά στοιχεία).
Η πιο γνωστή κατηγορία είναι οι μύθοι οι αφηγηματικοί με πλοκή και εξέλιξη, που προσεγγίζονται μέσω της γλώσσας είτε από πρωτότυπο κλασικό κείμενο, είτε από νεοελληνική απόδοση ή διασκευή (όπως ο μύθος του Θεσσαλού Ερυσίχθονα που έκοψε τα δέντρα του άλσους της Δήμητρας για να χτίσει μεγάλο οικοδόμημα για διασκέδαση. Η Ύβρις του αυτή βέβαια έφερε τη Νέμεση, την τιμωρία του). Επίσης, θα πρέπει να αναφερθεί η ίδια η ονομασία της μυθική μορφής ή του στοιχείου στους τρόπους προσφοράς του μυθολογικού υλικού στην περίπτωση που η ετυμολογική προσέγγιση συμβάλει αυτόματα στην κατανόηση του μυθολογικού πυρήνα (π.χ. ο μύθος της Πανδώρας).
Η καλλιτεχνική (ζωγραφική, γλυπτική, λογοτεχνική) απόδοση ενός μύθου τα νεότερα χρόνια σε διεθνές επίπεδο, συνιστά ένα πολύτιμο, αξιοποιήσιμο δευτερογενές κεφάλαιο μυθολογικού υλικού, διότι υπογραμμίζει την δημιουργική υπερχρονική δύναμη της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας να αναβιώνει με νέες μορφές τις αρχέγονες νοηματοδοτήσεις της ευρωπαϊκής σκέψης μέσα από ατελείωτους ερμηνευτικούς κύκλους, που στη δημιουργία τους συμβάλλουν καλλιτέχνες κάθε εποχής και κάθε πολιτισμού.
Σε όλες τις κατηγορίες του μυθολογικού υλικού που αναφέρθηκαν, και που είναι όλες για διαφορετικούς λόγους κάθε μια πολύτιμες και παιδαγωγικά αξιοποιήσιμες, μέθοδοι προσέγγισης παραμένει η ερμηνευτική, η οποία εντάσσεται πλέον μέσα σε ευρύτερες στρατηγικές, υποστηριζόμενες δραστικά από την τεχνολογία. Η ποικιλία των μορφών προσφοράς του μυθολογικού υλικού βοηθά στην υπέρβαση του σοβαρού προβλήματος της επιλογής της ύλης για παιδαγωγική αξιοποίηση, δεδομένου ότι η αρχαία ελληνική μυθολογία (όπως κάθε μυθολογία) δεν είναι «γραμμένη» για παιδιά, αποτελεί όμως πολύτιμο μορφωτικό αγαθό. Οι ρωμαλέες προσωποποιήσεις ιδεών, καθώς και οι αφηγηματικές μη λεκτικές παραστάσεις, βοηθούν για τη συγκρότηση της βάσης και την αρχική ανέλιξη μιας σπειροειδούς διάταξης του μορφωτικού υλικού σε επίπεδο περιβαλλοντικής αγωγής.
Θροΐσματα και νερά που προφητεύουν, ωραία δελφίνια – πρώην πειρατές – που μαγεύτηκαν και από τη θεϊκή δύναμη, ιερές βελανιδιές, η Αλκυών, η Δάφνη, ο Νάρκισσος, η Πίτυς (πεύκη) που τη γκρέμισε ο Βορέας γιατί τον αρνήθηκε, η ιστορία του Φαέθοντα, μια ατελείωτη χορεία ενεργητικών θεοτήτων που αναφέρονται στα ουράνια και στα επίγεια στοιχεία, η ίδια η κοσμογονία, μπορούν να συνθέσουν αυτό το πολύτιμο δίχτυ συναισθημάτων που αναφέρθηκε, για να αδράξουμε με περισσότερη φρόνηση αυτή τη φορά, πέρα από την επιφάνεια, την ουσία των πραγμάτων, την ανθρωπολογική ουσία των πραγμάτων.
Το παιδαγωγικό αυτό σχέδιο αγκαλιάζει τον άνθρωπο από τη μικρή του ηλικία μέσα από το μυθολογικό παραμύθι. Γίνεται πιο οργανωμένο στην προσχολική αγωγή μέσα από το παιχνίδι και μέσα από τη μυθολογική αφήγηση και δραματοποίηση. Στο δημοτικό περνά μέσα από τα καλλιτεχνικά μαθήματα και δίνει γενναία ώθηση στη γραπτή έκφραση των μαθητών. Διασταυρώνεται με τη λογοτεχνία και με τα πρώτα συντονισμένα βήματα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αναβαθμίζεται η ευαισθητοποίηση σε θέματα περιβάλλοντος με αναγωγή στα θεμέλια του προβλήματος, δηλαδή στην προαγωγή της οικολογικής συνείδησης μέσα από όλες τις προσφερόμενες διδακτικές ενότητες και μέσα από διεπιστημονικές προσεγγίσεις. Βασική προσέγγιση όμως για την επεξεργασία του μυθολογικού υλικού παραμένει η διδασκαλία κλασικών κειμένων, που ανανεώνεται μέσα από την μυθολογική – περιβαλλοντολογική τους διάσταση.
Γενικά, είναι ανάγκη να ξεφύγουμε από την αντίληψη ότι πράξαμε ό,τι έπρεπε να πράξουμε καθορίζοντας κάποιες διδακτικές ώρες για τη διδασκαλία της μυθολογίας στο δημοτικό. Κατ’ αρχήν, η μυθολογία δεν είναι ύλη που διδάσκεται με την παραδοσιακή έννοια. Κυρίως βιώνεται μέσα από την αναδημιουργία, και όπως η λογοτεχνία και τα καλλιτεχνικά μαθήματα, εκλεπτύνει το καλαισθητικό συναίσθημα, ενεργοποιεί τη φαντασία, και γενικότερα ως δραστικό μορφωτικό αγαθό εξευγενίζει τον άνθρωπο ιδίως στη νεαρή του ηλικία, ακριβώς όπως συνέβαλε στην ανέλιξη του πολιτισμού κάθε λαού.
Προτείνονται επομένως οι εξής μεθοδεύσεις:
 Να εντοπιστούν στην αρχαία ελληνική μυθολογία και να ταξινομηθούν με κριτήριο την προσφερόμενη μορφή τους τα περιβαλλοντολογικά αξιοποιήσιμα μυθολογικά στοιχεία.
 Να αναβαθμιστεί η διδασκαλία της Οδύσσειας στην εκπαίδευση, γιατί εκτός των άλλων, αποτελεί πανάρχαιο ύμνο της δυτικής σκέψης στο περιβάλλον.
 Να επανεξετασθούν γνωστοί μύθοι από νέα προοπτική, αυτή της υποστήριξης της σωτηρίας του περιβάλλοντος και να ξεπεραστούν οι επιφανειακές προσεγγίσεις που σταματούν στα ηχηρά μυθολογικά ονόματα και θέματα. Η «ήσσων μυθολογία» αποδεικνύεται θησαυρός για το συγκεκριμένο θέμα. Χαρακτηριστική είναι π.χ. η απεικόνιση του νεαρού Τριπτόλεμου, γιου της Δήμητρας, προσωποποίηση του ευεργετικού δαιμόνιου της καλλιεργημένης γης, που ξεκινά το οικουμενικό ταξίδι του για να διαδώσει την καλλιέργεια του σιταριού, τη γνώση της γεωργίας και τα ήμερα ήθη.
 Να προβληθεί μεταξύ άλλων ο αγνοημένος βλαστικός Διόνυσος, και να δοθεί έμφαση στην παραμελημένη μυθολογική συνοδεία του, τις Ώρες, που συνδυάζουν τη λατρεία του με την επικράτηση του δικαίου. Η Θαλλώ, η Αυξώ, η Καρπώ, η Δίκη και η Ευνομία προστάτευαν τα έργα των ανθρώπων.
 Να προβληθεί επίσης ο χορός των Νυμφών, προστάτιδων των πηγών, των ποταμών, των δασών, των ορέων, των αγρών και αυτός των Χαρίτων ως έκφραση ποιητική της Αγωγής προς την Αρμονία, γιατί η έννοια της αρμονίας στη φύση και στις πράξεις των ανθρώπων αποτελεί ξεχασμένη ανεξάντλητη μορφωτική πηγή, ιδίως για όσους δουλεύουν στα θεμέλια της οικολογικής συνείδησης. Αρμονία και δυσαρμονία στο περιβάλλον και στη ζωή σε τούτο το παιδαγωγικό σχέδιο (Βαϊνά,1997) που περιγράφεται και προτείνεται, ανάγονται σε λέξεις κλειδιά.
Με στοιχειώδη σεβασμό στον πανάρχαιο μυθολογικό υλικό είναι επιτακτική ανάγκη να σκύψουμε οι ίδιοι και να ξαναϋφάνουμε τους μύθους, ζωντανούς και ελληνικούς κατά το πνεύμα των μεγάλων ποιητών μας και με επιλογές σύγχρονες δικές μας, στα πλαίσια μιας ευρύτερης στρατηγικής που δουλεύει με τέχνη πάνω σε μηνύματα ζωής.
Συνοψίζοντας, η ελληνική απάντηση στην καταστροφή του περιβάλλοντος θα μπορούσε να είναι η ακόλουθη: Πρόσκληση μέσω της αγωγής για επαναπροσδιορισμό του περιβάλλοντος χώρου, μέσω της αναπλαισίωσής του στην αρχέγονη πολιτισμική μυθική του διάσταση. Πρόσκληση για ανάδειξη και προβολή της χαμένης ποιητικότητας του, πρόσκληση για εξευγενισμό των ηθών και για πολιτισμό, μέσα από μια σύγχρονη «απελευθερωμένη» παιδεία.

«Πάντα πλήρη θεών είναι».
Θαλής

( Το κείμενο είναι απόσπασμα της διπλωματικής μου εργασίας με θέμα:«Η ΑΡΧΑΙΟ-ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ» ).

One of the biggest challenges facing the education in the 21st century global culture is the eco-consciousness, in a last effort in front of the alarm multifaceted nature of disaster. The policy has failed to curb this negative trend. Environmental organizations can save some trees but can not protect the entire forest. The only hope seems to have left is the approach and awareness of the very soul of the young person of any nationality, which rationalize the education programs with the purely scientific material is not offered and are unable to offer.
The ancient Greek mythology to the ecological dimension can with the help of the interpretative process to function as an active educational resource, which will initiate the beginning of the coming generations the tender age in a human universe, adelfomeno in humans. On the way to the globalization of knowledge and Interculturality Greeks need those precious primordial culture filters back to us, not to get lost in this long journey I do not have back, for ourselves, but for the other fellow - citizens world.

6.1 Proposals

A commitment of forces to save the environment (ie the same for the living) must exist, and various instruments used for this purpose. Precious weapons are education. Modern Odysseus can turn the chariot of globalization in Trojan horse, to promote humanitarian values, to a globalization of traditional cultural property.
The formation of ecological consciousness is the challenge than ever. Environmental education and training as a systematic education and culture of environmental awareness and aims to prepare the ground for an eco-friendly behavior and action.
Greek mythology as traditional cultural property has much to offer in this direction as there is in this direction as there is in this rigorous and distance, the immobility and the subjugation encountered in other mythologies and religions. It is the result of life, light, beauty, action. Very rough and is the dividing line between man and nature, but to God and nature, so often this discrimination off completely, especially in the popular game of mythological transformation at all levels of cosmic existence and the creations of mind: God, man and nature is ultimately the same substance, living the adventure in everything between the miracle and wonder, that the foundations of philosophical thought. The mythological world associated with the real (and vice versa) is the world of harmony and light, the composition of the Dionysian to the Apollonian, the home of the human person. The world the boy says that the Great and the poet.
The arrest of a teaching project that uses Greek mythology to the ecological dimension, can contribute significantly in bringing about environmental awareness through the cultivation of emotional closeness to things, and especially the surrounding nature. A net emotions need to be stretched out over the objective world, which will bring him closer to us and will help to xanakerdithei to some extent, honest look in nature.
The offered mythological material, may be useful in many ways. They can provide the following subheadings:
First of all, stereotyped depictions - personifications of ideas, values and natural assets including landscape features (eg Trial, Demeter holding the ear, the personification of Pinios ...). With the symbolic and the general attitude with mythological equipment such depictions convey with plasticity and especially with immediacy and poiitikotita the message accordingly. Another category can be considered the narrative - that depict artistic representations, and argue apolytopoioun characteristic time of action (such as Hurricane katakerafnonetai by Zeus, with alleged message of the need for the prevalence of class anarchy and destructive elements).
The group is most famous myths in the narrative and plot development, accessed through the sole or original classic text, either Greek or return arrangement (as the myth of Thessalon Erysichthona to cut trees in the grove of Demeter to build large building for fun. The indignity of this course was the Nemesis, the punishment of). It should be noted the very name of the mythical element of form or how to bid mythological material in the etymological approach automatically contribute to the understanding of the mythological core (eg the myth of Pandora).
The art (paintings, sculpture, literature) yield a myth younger years at the international level, is a valuable, usable secondary capital mythological material, because it highlights the creative force yperchroniki of ancient Greek mythology to be revived with new forms of primordial noimatodotiseis European Thought through endless cycles of interpretation, which contribute to the creation of artists each season and each culture.
In all categories of mythological material reported, and that is all for different reasons each valuable and useful teaching methods remain the interpretive approach, which is now within broader strategies, supported by active technology. The variety of forms offer mythological material helps to overcome the serious problem of selection of material for educational use, since the ancient Greek mythology (as any mythology) is «written» for children, but a valuable educational resource. The robust personifications of ideas and narrative non-verbal performances, helping to establish the basis and the initial development of a spiral arrangement of educational material at environmental education.
Sum and water prophecier nice dolphins - former pirates - who mageftikan and the divine power, sacred oak, the Alkyon, Daphne, the Narcissus, the Pitys (pine) which demolished Voreas because the refused, the story of Phaethon an endless chorus of active deities mentioned in the heavens and the earth elements, the cosmogony itself may be part of this valuable net emotions reported to take more care this time, beyond the surface, the substance of things the anthropological essence of things.
The educational project embraces the man from the young age through the mythological tale. Become more organized in preschool education through play and through the mythological narration and dramatization. In the primary passes through the arts courses and generous impulse to give a written expression of students. Intersects with the literature and the first coordinated steps in environmental education.
In secondary education upgraded awareness on environmental issues shown in the foundations of the problem, namely to promote environmental awareness through all available modules and through interdisciplinary approaches. But basic approach for the treatment of mythological material remains the teaching of classic texts, which is renewed through the mythology - the environmental dimension.
Generally, it is necessary to avoid the perception that we did what we had to do some fixing hours of teaching in primary mythology. Firstly, the mythology is not material taught in the traditional sense. Mainly experienced through rebuilding, and as literature and the arts courses, refine the aesthetic emotion, trigger the imagination, and more generally as active educational resource ennoble man particularly in the early age, as has the development of culture of each people.
Therefore proposed the following approaches:
 To identify the ancient Greek mythology and classified according to the tender form the environmentally valuable mythological figures.
 To upgrade the teaching of the Odyssey in education, because among other things, an ancient hymn of Western thought on the environment.
 To review known myths from a new perspective, that of supporting the salvation of the environment and overcome the superficial approaches stop at the strong names and mythological themes. The «isson mythology» treasure shown on this issue. Typical example the display of young Triptolemou, son of Demeter, the personification beneficial cultivated land of demons, which starts the ecumenical journey to spread the cultivation of wheat, knowledge of agriculture and domestic usage.
 be displayed including the growing Dionyssos ignored, and emphasis on neglected mythological convoy of the times, combining the worship of the rule of law. The Thallium, the Afxo the Fruit thereof and the well-protected works of humans.
 Please also raised dance of the Nymphs, the protector of the sources, rivers, forests, mountains, farmland and Charites as that of poetic expression of Education in Harmony, because the concept of harmony in nature and acts of human beings is forgotten inexhaustible source of educational, especially for those working in the foundations of ecological consciousness. Harmony and disharmony in the environment and to life in this educational project (Vaina, 1997) described and suggested, back in keywords.
With respect to the elementary ancient mythological material is imperative to bend themselves to xanaffanoume myths, and Greek life in the spirit of our great poets and modern options to ours in a broader strategy that works with art on life messages .

In summary, the Greek response to the destruction of the environment could be the following: Call for action by redefining the environment through anaplaisiosis in the mythical primordial cultural dimension. Call for appointment and promotion of the lost poiitikotitas, call for refinement of morals and culture through a modern «opened» education.

«Always be full of gods».
Thales

(The text is an extract of my diplomatic work on: «The ANCIENT-GREEK ANSWER TO ecological problem»).

1 σχόλιο:

Βεατρίκη είπε...

Eξαιρετικό! Θαυμάσια δουλειά,ωραία σύλληψη, υλοποιήσιμες θετικές προτάσεις, Χρήστο Κωστελίδη!Μακάρι να εισακουστούν! Αλήθεια, γίνεται τίποτε προς αυτήν την πλευρά;
Την καλησπέρα μου!