29.5.09

Οικολογία και κοινωνικό φαντασιακό - Ecology and social imaginary


Tο οικολογικό πρόβλημα δεν φαίνεται να έχει εύκολη λύση, επειδή ακριβώς «διάγει παράλληλο βίο» με το σημερινό κοινωνικό μοντέλο, παιδί του οποίου είναι «κατ’ εικόναν και καθ’ ομοίωσιν». Είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη σχέση που έχει ο άνθρωπος με τη φύση. Μια σχέση που βεβαίως καθορίζεται από αυτό που ονομάζει ο Καστοριάδης «κοινωνικό φαντασιακό». Το κοινωνικό φαντασιακό, είναι η συλλογική δημιουργική νοητική λειτουργία των ανθρώπινων κοινωνιών, ως φορέας σύλληψης του πραγματικού, όπως κάθε φορά το αντιλαμβάνεται και το κατασκευάζει εννοιολογικά. Είναι η πηγή των θεσμών, των νόμων, των ηθών, των εθίμων, των αξιών. Οι φαντασιακές κοινωνικές σημασίες καθορίζουν τις αξίες μια κοινωνίας, δηλαδή καθορίζουν τι είναι καλό και τι κακό, τι είναι αληθές και τι ψευδές, τι είναι δίκαιο και τι άδικο. Δίνουν οντολογική διάσταση σε νοητικές κατασκευές, οριοθετούν την πραγματικότητα, «λογικοποιούν και ηθικοποιούν» ερμηνείες κατά το δοκούν για να υφίστανται σε συνθήκες νομιμότητας από το κοινωνικό σύνολο.
Αυτό με απλά λόγια κατά τον γράφοντα σημαίνει ότι για τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας όπως είναι το οικολογικό πρόβλημα, ο τρίτος κόσμος, η κρίση των ανθρωπίνων σχέσεων, η αλλοτρίωση της πολιτικής και η
χειραγώγησή της από την οικονομική ολιγαρχία, ο εξοπλιστικός ανταγωνισμός κ.α., η λύση μπορεί να νοηθεί μόνο μέσα από την αλλαγή των φαντασιακών σημασιών της σημερινής ανθρώπινης κοινωνίας. Αυτές με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν μια άλλη κοσμοαντίληψη, αναγκαία συνθήκη για έναν κοινωνικό μετασχηματισμό.
Ο προβληματισμός κατά την άποψή μας πρέπει να στραφεί στην επαναδιαπραγμάτευση εννοιολογικών σχημάτων που το πλαίσιό τους καθορίζει και τη μορφή της κοινωνίας. Η μορφή της κοινωνίας με τη σειρά της, το κοινωνικό μοντέλο δηλαδή, είναι αυτό που καθορίζει τις στάσεις, τις αξίες και τις συμπεριφορές των οργανικών της μελών. των ανθρώπων.
Η νεωτεριστική πολιτισμική ταυτότητα, προϊόν της ορθολογικοποιημένης φαντασίωσης μιας ολικής κυριαρχίας πάνω στη φύση κατά πόσο ενέχεται στην διαμόρφωση αντίστοιχων αξιών, κανόνων, στάσεων και αντιλήψεων που καθορίζουν τις ανθρώπινες πράξεις.
Κατά πόσο το ηθικό κριτήριο μεταβάλλεται ιστορικά και καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και διαφοροποιεί αξιακά νοητικές οντολογικές δημιουργίες (θεοί, Θεός, πόλις, εμπόρευμα, πλούτος, πατρίδα, δημοκρατία, κράτος, έθνος, ελευθερία, κεφάλαιο, πίστη, τιμή, καθήκον κ.α.);
Ποιος ο ρόλος των θρησκειών και κατά πόσο αυτές συνειδητά ή ασυνείδητα διαμορφώνουν τις αξίες, την ιεράρχησή τους και εν τέλει τις πράξεις μας;
Το τι είναι ιερό και τι όχι δεν διαφοροποιείται και αποκτά διαφορετικό περιεχόμενο και εγκυρότητα ανάλογα με το πώς η κάθε κοινωνία συγκροτεί τον εαυτό της δημιουργώντας τις δικές της παραστάσεις της πραγματικότητας και το οποίο φέρεται και ενσωματώνεται μέσα στο καθημερινό λέγειν και πράττειν των ανθρώπων;
Για να συγκεκριμενοποιήσουμε αυτούς τους προβληματισμούς στο οικολογικό ζήτημα, θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε π.χ. γιατί είναι εκλογικευμένη η αντίληψη περί ιερότητας αντικειμένων που διαθέτουν απτή υλικότητα (ναοί, οστά προγόνων, αγίων εικόνες) και θεωρείται ειδωλολατρική η αντίληψη περί ιερότητας της φύσεως;
Αφού όλες οι μεταφυσικές έννοιες υπόκεινται εν τέλει στον τρόπο που εμείς τις ερμηνεύουμε ως νοητικές κατασκευές που είναι, μήπως η επαναφορά της ιερότητας στη φύση θα αποτελούσε και τη λύση του οικολογικού προβλήματος; Το εάν είναι έμψυχη ή ένθεα η φύση, αυτό καθ’ αυτό δεν εξαρτάται από την πραγματικότητα, αλλά από την δική μας αναπαράσταση της πραγματικότητας. Είναι σημαντικό στο σημείο αυτό να υπενθυμίσουμε ότι σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την δεσμευτική ισχύ των ηθικών κανόνων και αξιών που απορρέουν από την αύρα που περιβάλλει το «ιερό» και προκαλεί μια ευλάβεια και έναν σεβασμό.
Σκοπός του γράφοντα δεν είναι να δώσει οντολογική ύπαρξη σε φαντασιακές δημιουργίες του αρχαιοελληνικού κόσμου όπως είναι οι υπέροχες ποτάμιες θεότητες, οι νύμφες (των ορέων, των υδάτων, των δέντρων και των αγρών), η Γαία, η Δήμητρα κ.ά., αλλά να προβληματιστούμε εάν θα πρέπει να θέσουμε το οικολογικό ζήτημα σε άλλη βάση.
«Όσο επιτακτική είναι η αναγκαιότητα να ληφθεί το περιβάλλον καθώς και η ισορροπία μεταξύ της ανθρωπότητας και των πόρων του πλανήτη σοβαρά υπ’ όψιν, εξίσου επιτακτική είναι και η επαναξιολόγηση των αξιών και των προσανατολισμών της παρούσας κοινωνίας». (Καστοριάδης).
«Η ενθρόνιση του ανθρώπου στη θέση του «άρχοντα και κυρίου της φύσης» είναι Ύβρις. Η Ύβρις πάντα προκαλεί τη Νέμεση, την τιμωρία». (Καστοριάδης).

( Το κείμενο είναι απόσπασμα της διπλωματικής μου εργασίας με θέμα:«Η ΑΡΧΑΙΟ-ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ» ).

The ecological problem is unlikely to have easy solution, because «leading a parallel life» in the current social model, whose child is «in the image and in omoiosin». It is inextricably linked to the relationship man has with nature. A relationship of course determined by what Castoriadis calls the «social imaginary». The social imaginary is the collaborative creative mental functioning of human societies, as the actual body design, as each time the perception and conceptual constructs. It is the source of the institutions, laws, morals, customs, values. The imaginary social meanings determine the values a society, ie defining what is good and bad, what is true and what false, what is fair and unfair. They ontological dimension in cognitive structures, delineating the reality, «rationalize and moralize» interpretations see fit to exist in conditions of legality by the community.
This simply written in means that the major problems of our time such as the ecological problem, the third world, the crisis of human relations, alienation and political manipulation by the financial oligarchy, the armament competition by a. The solution can be understood only through the change of imaginary importance of today's human society.. These in turn will create another kosmoantilipsi, a necessary condition for social transformation.
The problem in our view has to be renegotiated in the conceptual structures that determine their context and form of society The form of society in turn, the social model that is what determines the attitudes, values and attitudes of organizational members. people.
The innovative cultural identity, a product of fantasy orthologikopoiimenis a total domination over nature whether involved in shaping the corresponding values, norms, attitudes and perceptions that determine human action.
Whether the moral criterion of historical change and determine how people perceive and value differentiates mental ontological creations (gods, God, citizens, commodity, wealth, home, democracy, state, nation, freedom, capital, credit, price, task, etc.)?
What is the role of religions and whether they consciously or unconsciously shape the values, rank them and ultimately our actions?
What is sacred and what is not and is not varied and different validity depending on how each society establishes itself by creating its own representations of reality and who is alleged and incorporated in everyday speaking and prattein of people?
To take forward these concerns on the ecological problem, we might ask for example it is rationalized by the concept of sanctity of items that have tangible ylikotita (temples, ancestral bones, pictures of saints) and considered the pagan concept of sanctity of nature?
After all metaphysical concepts are ultimately the way we interpret as cognitive structures is that the restoration of sanctity in nature and would be the solution of ecological problems; Whether it is human nature or inserts, as such not depends on the facts, but our representation of reality. It is important here to recall that in all human societies, the man understands the binding force of moral norms and values resulting from the aura surrounding the «sacred» and creates a reverence and a respect.
The purpose of the graphic is not to give ontological existence in imaginary creations of ancient people such as the beautiful river deities, the nymphs (of mountains, water, trees and fields), Gaia, Demeter, etc., but think whether we should put the eco issue in another light.
«The imperative is the need to take the environment and the balance between humanity and the planet's resources under serious consideration, and it is equally imperative to reassess the values and orientations of the society». (Castoriadis).
«The enthronement of man in place of« lord and master of nature »is an insult. Η Ύβρις πάντα προκαλεί τη Νέμεση, την τιμωρία». The indignity always causes Nemesis, the punishment ». (Castoriadis).

(The text is an extract of my diplomatic work on: «The ANCIENT-GREEK ANSWER TO ecological problem»).

2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Το διαβασα αλλα δεν καταλαβα καποια σημεία. Φιλάκια, Λιλι

Χρήστος Κωστελίδης είπε...

όπως?